De opkomst van commerciële preventie zorg zet het Nederlandse stelsel op scherp. Redt het ons zorgstelsel, of vergroot het de kloof tussen patiënt en consument?
De paradox van preventie
De Nederlandse zorg staat onder hoogspanning. Vergrijzing, personeelstekorten en oplopende kosten drukken het systeem steeds verder richting de grenzen van het houdbare. Iedereen is het erover eens dat preventie de sleutel is om die druk te verlichten. Maar terwijl het publieke stelsel worstelt met structurele keuzes en schaarse middelen, wint een parallel universum terrein: commerciële preventieve diensten.
Total body scans, DNA-profielen en thuistesten zijn niet langer een curiositeit, maar worden steeds vaker aangeschaft door Nederlanders die hun gezondheid zelf willen managen. Daarmee ontstaat een paradox: de overheid predikt preventie als middel om kosten te beheersen, maar de uitvoering raakt steeds meer in handen van private spelers.
Van patiënt naar regisseur
De klassieke zorgrelatie, waarin de arts weet en de patiënt gehoorzaamt, brokkelt af. Burgers zijn beter geïnformeerd, digitaal vaardig en gewend geraakt aan zelfregie. Tijdens de pandemie leerden we massaal online zorg en thuistesten kennen. Sindsdien is het verlangen naar transparantie en autonomie alleen maar sterker geworden.
De nieuwe zorgconsument ziet gezondheid niet langer uitsluitend als afwezigheid van ziekte, maar als levenskapitaal waarin je actief kunt investeren. Preventieve checks passen naadloos in dat plaatje. Je koopt niet alleen zekerheid, maar ook regie, vitaliteit en vaak zelfs status.
Gezondheid als lifestyle
Volgens het economisch model van Grossman is gezondheid een kapitaalgoed, en dat idee zien we nu terug in de praktijk. Wie een “5-in-1 microbioomtest” of een “total body scan” aanschaft, doet méér dan een medische handeling. Het is een lifestyle-keuze, een signaal naar jezelf en je omgeving: ik investeer in mijn gezondheid.
Daarmee schuift preventie op van medisch noodzakelijke interventie naar consumptiegoed. Het wordt een wellnesservaring in de vorm van een laboratoriumtest. Het risico is dat gezondheid verandert in een statussymbool en zo de kloof vergroot tussen wie kan investeren en wie achterblijft.
Het falen van de publieke preventie-infrastructuur
Waarom grijpen commerciële partijen juist nu hun kans? Omdat het publieke stelsel tekortschiet. Preventiebudgetten worden al jaren uitgehold. Huisartsen hebben nauwelijks tijd om proactief met leefstijl aan de slag te gaan. Digitale innovatie stokt in bureaucratische versnippering.
De publieke sector denkt in decennia, maar de consument wil nú. Commerciële aanbieders spelen daar feilloos op in door snelle resultaten te leveren, directe beloningen te bieden en gebruiksvriendelijke apps te ontwikkelen. Zij vullen de leegte die het publieke systeem laat vallen.
De keerzijde van commerciële preventie zorg
Toch heeft die schijnbare oplossing een prijs. Commerciële preventie versterkt bestaande gezondheidsongelijkheid, omdat preventie steeds meer een luxe wordt voor wie het zich kan veroorloven, terwijl anderen verder achterblijven. Ook de solidariteit binnen het zorgstelsel komt onder druk te staan. Extra onderzoeken en doorverwijzingen na commerciële checks belasten de publieke zorg, zonder dat de kosten eerlijk verdeeld worden.
Daarnaast duiken nieuwe risico’s op rond privacy en datagebruik. Gezondheidsprofielen worden verzameld en soms verhandeld, waardoor discriminatie door verzekeraars of werkgevers reëel wordt. Ten slotte verandert ook de arts-patiëntrelatie. Huisartsen krijgen commerciële testresultaten op hun bureau die ze niet hebben aangevraagd, maar waar ze wel iets mee moeten. Het vertrouwen verschuift van “de dokter weet het beste” naar “de klant is koning”.
Naar een hybride toekomst
Commerciële preventie is geen tijdelijke hype maar een symptoom van een systeem in transitie. De vraag is dus niet of het blijft, maar hoe we ermee omgaan. Als preventie de ruggengraat van de zorg moet worden, dan moeten publieke en private spelers elkaar versterken in plaats van ondermijnen.
Dat betekent structurele investeringen in publieke preventie, zodat het niet langer het sluitstuk van beleid blijft. Het betekent ook een herijking van de rol van de huisarts, die de tijd en middelen moet krijgen om preventie weer in de kern van de zorg te verankeren. En het vraagt om duidelijke regelgeving voor commerciële partijen, zodat transparantie, kwaliteit en dataveiligheid gewaarborgd zijn. Alleen met een slimme balans kan preventie uitgroeien tot een fundament van ons zorgstelsel, in plaats van een splijtzwam.
Tot slot
De verschuiving van patiënt naar regisseur is onomkeerbaar. Maar laten we waken dat regie niet alleen is weggelegd voor de welgestelden. De toekomst van preventie gaat niet alleen over apps en scans, maar over solidariteit, gelijke kansen en vertrouwen in ons zorgsysteem.
De vraag die we onszelf moeten stellen, is simpel maar fundamenteel: willen we een zorgsysteem waarin preventie een recht is voor iedereen, of een luxeproduct voor enkelen? De keuzes die we nú maken, bepalen of preventie een brug slaat naar een gezondere samenleving of juist een kloof vergroot die moeilijk te dichten is.
Verantwoording: tekst generatie door OpenAi gpt5 op basis van eigen onderzoek en deepresearch door Gemini.